معیار شمول عنوان «اهل کتاب» در قرآن مجید

قرآن مجید با عنوان «اهل کتاب» به یهودیان و مسیحیان اشاره می‌کند. همچنین گاهی عناوین «کسانی که به آنان کتاب دادیم» یا «کسانی که کتاب داده شده‌اند» را به‌کار می‌برد. از بعضی آیات، احکامی اجتماعی یا فردی برای مصادیق این عنوان استفاده شده است. حال پرسشی مطرح می‌شود که آیا این عنوان بسته‌ای است و تنها پیروان همین ادیان را شامل خواهد شد یا اینکه می‌توان معیاری ارائه داد که برخی از ادیان دیگر نیز، مشمول حکم این عنوان شوند؟ عموم مفسران و فقیهان، یهودیان و مسیحیان را مطابق قرآن مجید، اهل کتاب شمرده‌اند و اکثریت قاطع آنان زرتشتیان را مطابق روایات، ملحق به اهل کتاب دانسته‌اند؛ اما وقتی کتاب این سه دین را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم هر معیاری را که در نظر بگیریم، می‌توان پیروان برخی از ادیان دیگر را نیز اهل کتاب خواند. مطلب مقاله این است که اگر گزارش متون اسلامی از وضعیت کتاب این ادیان را با داده‌های بیرونی و نیز سخنان عام الهی در زمینة هدایت انسان‌ها کنار هم بگذاریم، می‌توانیم به ملاک و معیاری دست یابیم که در برخی از ادیان دیگر نیز وجود داشته باشد.